OPIS: przyczynami całkowitej lub częściowej utraty słuchu mogą być procesy zachodzące w uchu środkowym (uszkodzenia mechaniczne, przewodzenia) lub w uchu wewnętrznym (uszkodzenia nerwu, odbiorcze).

Wiek: we wszystkich grupach wiekowych, ale najczęściej w wieku podeszłym.

Płeć:  choroba występuje jednakowo często u obu płci.

OBJAWY: wyraźne pogorszenie się słuchu z ewentualnie towarzyszącymi innymi objawami, takimi jak szumy uszne, zawroty, ból i zatkanie przewodu słuchowego.

PRZYCZYNY: 

• zaburzenia przewodzenia:
  • woskowina zatykająca przewód słuchowy,
  • perforacja błony bębenkowej,
  • płyn w uchu środkowym (zapalenie surowicze ucha środkowego),
  • ostre zapalenie ucha środkowego,
  • zlepne zapalenie ucha środkowego,
  • uszkodzenie kosteczek słuchowych (uraz, zakażenie i inne),
  • tympanoskleroza (zgrubienie błony bębenkowej), co może powodować zaburzenia słuchu,
  • otoskleroza (tworzenie się nowej kości powoduje fiksację strzemiączka),
  • perlak (torbiel naskórkowa ucha środkowego),
  • guzy ucha środkowego (kłębczak i inne),
  • wady wrodzone (atrezja, fiksacja kosteczek i inne),
  • złamanie kości skroniowej, urazy;
• zaburzenia odbiorcze:
  • guz nerwu słuchowego,
  • choroba Meniere'a,
  • indukowane przez hałas (przemysłowy, zawodowy, związany ze słuchaniem głośnej muzyki),
  • dziedziczne,
  • wrodzone,
  • w następstwie zakażenia wirusowego (względnie rozpowszechnione, np. świnka),
  • w następstwie stosowania substancji ototoksycznych (chinina, gentamycyna, kanamycyna i inne),
  • kiła - utrata słuchu, szumy, zawroty,
  • starcze przytępienie słuchu,
  • urazy kości skroniowej, złamania,
  • metaboliczne (niedoczynność tarczycy i inne),
  • przetoka przychłonkowa (ucho wewnętrzne) wtórna w stosunku do zmian ciśnienia lub do urazu.

CZYNNIKI RYZYKA: katar alergiczny i inne przyczyny niedrożności trąbki Eustachiusza, narażenie na wysoki poziom hałasu, stosowanie ototoksycznych antybiotyków, wcześniactwo, przyczyny wrodzone (otoskleroza).

LECZENIE OGÓLNE: 

• zaburzenia przewodzenia (mechaniczne):
  • woskowina: usunięcie za pomocą ssania lub płukania (jeśli nie ma perforacji); strumień wody kierować nie bezpośrednio na błonę bębenkową, ale na ścianę kanału; użycie haczyka może być pomocne (skóra kanału słuchowego jest bardzo delikatna w wieku podeszłym),
  • perforacja błony bębenkowej: korekcja chirurgiczna,
  • zapalenie surowicze ucha (głównie u dzieci); leczenie schorzeń leżących u podłoża; stosowanie leków zwężających naczynia śluzówki i antybiotyków; nagłe rozdęcie trąbki słuchowej przez zaciśnięcie nosa i uderzenie,
  • zlepne zapalenie ucha: przypomina perforację; leczenie schorzeń trąbki słuchowej; może być potrzebne leczenie chirurgiczne,
  • uszkodzenie kosteczek; nie manipulować;
  • konsultacja otolaryngologa,
  • tympanoskleroza: leczenie tylko jeżeli wystąpiła utrata słuchu,
  • otoskleroza: podejrzewa się na podstawie wywiadu, w którym stwierdzono początek choroby w młodym wieku, postępujący charakter schorzenia i dodatni wywiad rodzinny co do utraty słuchu; należy rozważyć leczenie operacyjne,
  • perlak: należy zlokalizować perforację, która znajduje się w pobliżu brzegu błony bębenkowej,
  • guzy ucha środkowego: można zobaczyć przez błonę bębenkową; najbardziej rozpowszechniony jest kłębczak; jest koloru czerwonego i może powodować tętnienie; konieczna natychmiastowa konsultacja otolaryngologa,
  • zniekształcenia wrodzone: należy pamiętać, że nie wszystkie utraty słuchu u dzieci są pochodzenia infekcyjnego i związane z obecnością płynu w uchu środkowym; konsultacja otolaryngologa,
  • urazy kości skroniowej: jeśli są ograniczone, to mogą dotyczyć tylko ucha środkowego;
  • błona bębenkowa wydaje się niebieska; konsultacja otolaryngologa;
• zaburzenia odbiorcze (czuciowo-nerwowe):
  • guz nerwu słuchowego: najbardziej charakterystyczny typ utraty słuchu; bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie; podejrzewa się go, jeżeli wystąpią utrata słuchu, zawroty głowy i/lub szumy w uszach; istnieje potrzeba uczulenia na to rozpoznanie lekarzy pierwszego kontaktu; konsultacja otolaryngologa,
  • choroba Meniere'a - zob. rozdział dotyczący tej choroby,
  • uszkodzenie w następstwie hałasu: najczęstsza przyczyna utraty słuchu; bardzo często zawodowa; pojawia się również w następstwie uprawiania niektórych sportów i form wypoczynku (takich jak: polowanie, używanie broni palnej, głośna muzyka, piła łańcuchowa); potrzeba lepszego rozpoznawania w ramach opieki podstawowej; konsultacja otolaryngologa,
  • dziedziczne/wrodzone: wymagają natychmiastowego rozpoznania we wczesnym okresie życia; jeśli niedosłuch jest istotny, to może być zastosowany aparat słuchowy,
  • zakażenie wirusowe: względnie rozpowszechniona przyczyna trwałej utraty słuchu, często jednostronna, np. po śwince,
  • ototoksyczne (polekowe): wymagają znacznie częstszego rozpoznawania w podstawowej opiece zdrowotnej; podejrzewa się je, gdy utrata słuchu, zawroty głowy i szumy w uszach wystąpią w trakcie leczenia niektórymi antybiotykami (i wieloma innymi lekami),
  • kiła: stosuje się duże dawki penicyliny podawane dożylnie, a także steroidy,
  • starcza utrata słuchu, nie ma dostępnego swoistego leczenia, ważna jednak jest rehabilitacja słuchu; poradnictwo dotyczące unikania czynników, które w przyszłości mogą być przyczyną utraty słuchu (narażenie na hałas, leki ototoksyczne); położenie nacisku na naukę wprawnego czytania z ust, pouczenie rodziny, aby rozmówcy pacjenta wymawiali słowa wyraźnie, z twarzą zwróconą do niego itp.; zaproponować aparat słuchowy, jeśli pacjent spełnia warunki wymagane do jego zastosowania,
  • uszkodzenia kości skroniowej: nie ma dostępnego swoistego leczenia w razie utraty słuchu,
  • metaboliczne: leczenie choroby podstawowej (np. hiperlipidemii, niedoczynności tarczycy),
  • przetoka przychłonkowa: rozpoznanie opiera się na urazie ucha stwierdzonym w wypadzie, włączając w to uraz ciśnieniowy podczas dekompresji po nurkowaniu; leczenie polega na wczesnym wykryciu i potwierdzeniu przetoki w okienku okrągłym lub owalnym ucha środkowego i na likwidacji przetoki.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: 

• pacjentom mającym ubytek w błonie bębenkowej powinno się odradzić pływanie i wlewanie wody do ucha,
• pacjentom, u których utrata słuchu nastąpiła wtórnie w stosunku do narażenia na hałas, powinno się doradzać unikanie głośnych dźwięków lub używanie odpowiednich zabezpieczeń (zatyczek do uszu, zauszników).

DIETA: pacjenci, u których przyczyną utraty słuchu jest choroba Meniere'a, powinni stosować dietę ubogosolną.

ZAPOBIEGANIE: 

• pogorszenie funkcji trąbki Eustachiusza (zapalenie surowicze ucha środkowego, ostre zapalenie ucha środkowego) - poprawa funkcji trąbki poprzez leczenie chorób alergicznych i zatok; leczenie infekcji górnych dróg oddechowych natychmiast i intensywnie, jeżeli problemy z uszami są częste,
• czuciowo-nerwowa utrata słuchu spowodowana narażeniem na hałas (lub każdy typ głuchoty związanej z uszkodzeniem nerwu) - zalecenie unikania narażenia na hałas, stosowanie zatyczek do uszu, nauszników,
• głuchota spowodowana uszkodzeniem nerwu słuchowego przez leki ototoksyczne - profilaktyczne unikanie ich stosowania lub ostrożne używanie leków ototoksycznych (wykonywanie badań audiometrycznych przy ich stosowaniu); zlecanymi najczęściej antybiotykami ototoksycznymi są: gentamycyna, kanamycyna, neomycyna, wankomycyna i streptomycyna; inne leki ototoksyczne to: lidokaina, morfina, pochodne naparstnicy, chinidyna i furosemid; ich używanie nie powinno być przeciwwskazane; należy jednak uwzględniać możliwość, że zalecane leki mogą być ototoksyczne; jeżeli więc są problemy ze słuchem, należy przepisywać je z ostrożnością,
• znacznej utracie słuchu związanej z uszkodzeniem nerwu w następstwie chorób (zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, kiły) można zapobiegać przez leczenie schorzenia podstawowego,
• w zakażeniach górnych dróg oddechowych przeciwwskazane jest pływanie i nurkowanie.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: utrata słuchu czuciowo-nerwowa jest zwykle trwała; inne jej typy mogą ulec poprawie, zostać wyleczone lub postęp choroby może zostać zatrzymany.